„…Uroczystość ŚWIĘTA TRZECH KRÓLI, w liturgii Kościoła nazywana jest Epifanią albo Objawieniem Pańskim. Kończy ona cykl 12 dni świątecznych…Bożego Narodzenia i przełomu roku.
W czasie mszy św. śpiewa się się pieśni o trzech magach – królach, którzy ze Wschodu przybyli pokłonić się Jezusowi i złożyli mu dary.
…Królowie jadą z wielką gromadą, a skąd, a skąd?
Od wschodu słońca, szukają końca zbawienia swojego.
Skarb otwierają, dary dają, a komu?
Wielcy królowie, możni panowie Dzieciątku małemu..”
Nawiązując do przekazu ewangelicznego Kościół święci kadzidło i kredę…używa się ją do kreślenia inicjałów imion mędrców …
W praktyce poza kościelnej kreda ma szersze zastosowanie np. „używa się ją w zamawianiu róży…
W swoim czasie na łamach Naji Goche (zakładka) w Gazecie Kaszubskiej opublikowałem okolicznościowy artykuł
– pt. Pokłon Trzech Króli Hieronima Boscha – do którego przeczytania …serdecznie zapraszam…
/Zbigniew Talewski/
Pokłon Trzech Króli – Hieronima Boscha
Hieronim Bosch, właśc. Hieronymus (Jeroen) Anthoniszoon van Aken Bosch (1450- 1516) narodowości niderlandzkiej, malarz i rysownik
przełomu późnego gotyku i wczesnego renesansu północnego, kontynuator stylu malarskiego ostatniej generacji prymitiwów flamandzkich.
( Prymitywiści niderlandzcy (także prymitywiści flamandzcy) – grupa malarzy działających w XV i XVI wieku Niderlandach,
głównie w Flandrii, Walonii oraz Barbacji. Od strony treściowej i stylistycznej, artyści korzystali z tradycji sztuki gotyckiej
(przede wszystkim realizmu XV wieku) oraz bieżących prądów artystycznych z włoskim renesansem na czele)
Był jednym z najbardziej oryginalnych malarzy europejskich wszechczasów.. Ceniony był za oszałamiającą wyobraźnię.
Jego twórczość charakteryzuje złożona symbolika, dotycząca w wielu przypadkach grzeszności i niedoskonałości człowieka,
poprzez swą zawiłość nie do końca jasną dla odbiorców. Mówi się, że malarstwo Boscha stanowiło inspirację dla XX-wiecznych surrealistów.
Jego najsłynniejsze obrazy to apokaliptyczne i halucynacyjne sceny pełne zawiłej symboliki, niezwykle trudne do interpretacji.
Dzieła Boscha są jakby moralizatorsko-dydaktycznymi kazaniami i mają często satyryczny wydźwięk.
Trudność odczytania treści tych obrazów sprawiła, że wiązano niegdyś artystę z tajnymi heretyckimi sektami czy okultyzmem.
Posądzano go też o malowanie pod wpływem narkotyków. Mimo licznych, sprzecznych interpretacji w jego malarstwie nadal jest wiele tajemnic.
Ceniony był przez mu współczesnych (jego obrazy zbierał m.in. król hiszpański Filip II), w późniejszym okresie był niezrozumiały i krytykowany
jako zacofany i prymitywny dziwak, a współcześnie uznany został za geniusza.
Ważne jego dzieła to tryptyki: Kuszenie św. Antoniego, Pokłon Trzech Króli, Sąd Ostateczny, Ogród rozkoszy ziemskich.
* *
„Pokłon Trzech Króli”,
1495-1500, to tryptyk o wym. 138×138 , namalowany farbami olejnymi na desce.
Centralna jego część o wym. 138 x 72 cm – to Pokłon Trzech Króli –
Z kolei każde ze skrzydeł o wym. po 138 x 34 cm przedstawiają:
lewe: Fundatora ze św. Piotrem i Józefem
prawe: Fundatorkę ze św. Agnieszką .
Obraz znajduje się w Muzeum Prado w Madrycie.
* *
…auto wyobrażenia przekazane nam przez autora dzieła:
W głębi (lewe skrzydło) za majestatycznymi postaciami fundatora ( w którym rozpoznano Piotra Bronckhorsta) i jego patrona,
świętego Piotra, siedzi obdarty święty Józef suszy pieluchy nad daszkiem byle jak zaczepionym wśród ruin pogańskiej budowli,
na portalu przed nim z trudem utrzymuje równowagi ropucha.
Po obu stronach wejścia wyglądają małe diabliki.
Na pokrywie kulistego naczynia, w którym czarny król Kacper niesie mirę, siedzi pelikan, symbol Zbawiciela;
misternie wyrzeźbione na naczyniu postacie przedstawiają trzech królów proszących króla Dawida o wodę,
co jest znakiem zapowiadającym Epifanię.
Zagadkową jest postać półnagiego, skutego łańcuchami mężczyzny u wejścia do szopy, okryty jest on obszernym szkarłatnym płaszczem,
a na turbanie ma cierniową koronę. Domniemywa się , że artysta chciał dać tutaj wizerunek herezji; bądź że jest to wyobrażenie Antychrysta.
Za „Antychrystem” – widzimy dwuznaczne twarze przedstawionych postaci.
Głębiej po prawej stronie za Madonną, być może wyobrażających „złych” pasterzy .
Spod grupy złotych figurek u stóp Madonny, wyobrażających ofiarę Izaka, widoczne są ropuchy, symbol herezji,
podobnie jak herezję oznacza motyw ptaków – potworów, wyhaftowanych na skraju szaty Kacpra.
Groteskowi są pasterze. Jeden z nich wszedł nawet na dach stajenki, by lepiej widzieć co się dzieje.
Inni wdrapują się na drzewo lub zaglądają przez dziury w ścianach. W tle natomiast dwa oddziały wojska szykują się do bitwy…
Scena ta w sposób wyraźny kontrastuje z powagą i spokojem jaki emanuje z głównej sceny tryptyku.
*
Przy okazji prawosławnego okresu świętowania Bożego Narodzenia i Nowego Roku wszystkim wyznawcom chrześcijańskich kościołów wschodnich – życzę:
Wesołych Świąt Bożego Narodzenia!
C Рождеством Христовым!
З Різдвом Христовим!
З Божым Нараджэннем!
Crăciun Fericit şi un An Nou Fericit!
Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ Ծնունդ
გილოცავთ შობა-ახალ წელს!
Zbigniew Talewski
Naji Gochë
*
Opracowano na podstawie albumu – Geniusze Sztuki BOSCH – tytuł oryginału I GENI DELL *ARTE BOSCH –
– autor tekstów Franco de Poli w tłumaczeniu Wojciecha Jekiela. Wydawca edycji polskiej – Krajowa Agencja Wydawnicza 1987.
Opublikowano w: KULTURA I EDUKACJA, NAJI GÒCHË
